هفتاد و هفتمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز، مهمترین فستیوال سینمایی است که بعد از پاندمی ویروس کرونا به صورت فیزیکی و با حضور تماشاگران و برخی از فیلمسازان از روز دوم سپتامبر (۱۲ شهریور) کار خود را آغاز کرده است. هرچند که همچون موارد مشابه دیگر در زیست بشری، این دوره را نمی‌توان با آنچه پیش‌تر در جهان قبل از کرونا می‌شناختیم مقایسه کرد و این بار قوانین سفت و سختی که برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی وضع شده، بیش از هیاهوی متداول جشنواره‌ها و حضور ستاره‌ها به چشم می‌آید. اجبار در استفاده از ماسک، تب‌سنجی‌های مداوم و تست‌های تشخیص کرونا برای کسانی که از کشورهایی به جز کشورهای عضو اتحادیه اروپا آمده‌اند، استفاده از نیمی از ظرفیت سالن‌ها و کاهش تعداد فیلم‌ها نسبت به سال‌های قبل و برگزاری کنفرانس‌های آنلاین، نمونه‌ای از تمهیداتی است که در ونیز اجرا شده تا مأموریت نجات سینما در دنیای جدید به مرحله عمل درآید. جایی که مدیران ارشد شش جشنواره معتبر سینمایی (کن، برلین، لوکارنو، کارلوی واری، سن سباستین و روتردام) در کنار آلبرتو باربرا، مدیر فستیوال ونیز در کنار هم گردآمده‌اند تا حمایتشان از صنعت سینما و فیلمسازان و استعدادهای جدید را ابراز کنند و به قول خودشان فرهنگ را در برابر هجوم این شیوع همگانی نجات دهند.
کیت بلانشت امسال رئیس هیئت‌داوران بخش رقابتی ونیز است و مت دیلن، ورونیکا فرانتس، جوآنا هاگ، نیکولا لاجویا، کریستیان پتزولد و لودیوین سانیه دیگر اعضای هیئت‌داوران را تشکیل می‌دهند. کلر دنی هم رئیس هیئت‌داوران بخش افق‌هاست. همان بخشی که دو فیلم ایرانی «جنایت بی‌دقت» ساخته‌ی شهرام مکری و «دشت خاموش» ساخته‌ی احمد بهرامی در آن حضور دارند.
اما اولین نکته‌ای که در بخش رقابتی امسال پیش از همه به چشم می‌آید، عدم حضور تولیدات و نام‌های بزرگ هالیوودی است که دست‌کم در سه سال اخیر مورد توجه ویژه‌ی فستیوال قرار گرفته بودند و با شکل آبِ گیرمو دل تورو و رومای کوارون (تولید نتفلیکس) و جوکرِ تاد فیلیپس توانسته بودند شیر طلایی ونیز را هم به دست آورند. امسال ۱۸ فیلم در بخش مسابقه بین‌الملل جشنواره شانس دریافت جایزه شیر طلایی را دارند که در این میان تنها دو فیلم از تولیدات هالیوود حضور دارند که هر دو توسط فیلمسازانِ زن ساخته شده‌اند. کلویی ژائو بعد از دومین فیلمش، وسترنِ تحسین‌شده‌ی «سوارکار» که حضور موفقی در جشنواره‌های مختلف بین‌المللی داشت، حالا با «سرزمین بی‌خانمان‌ها» با بازی فرانسیس مک‌دورمند به ونیز آمده و داستان زنی را تعریف می‌کند که در پی از دست دادن کارش در نوادا، زندگی متفاوتی را در قالب یک خانه‌به‌دوش و کوچ‌نشینِ امروزی از سر می‌گیرد.
دیگر فیلم آمریکاییِ حاضر در فستیوال، دومین فیلم مونا فَستولد فیلمساز نروژیِ ساکن نیویورک است با نام «دنیایی که می‌آید» که بر اساس داستان کوتاهی از جیم شپرد ساخته شده و به داستان چهار شخصیت از نسل دومی‌های آمریکا با بازی کیسی افلک، ونسا کربی، کاترین واترستون و کریستوفر ابوت در اواسط قرن نوزدهم و شیوه‌ی زندگی آنها در مرز‌های ساحل شرقی آمریکا می‌پردازد.
ونسا کربی علاوه بر این در دیگر فیلم بخش مسابقه با نام «تکه‌های یک زن» ساخته‌ی کارگردان مجاری، کورنل موندروتسو هم حضور دارد. این اولین فیلم موندروتسو به زبان انگلیسی است؛ با داستان زنی که بعد از مرگ فرزندش هنگام تولد مجبور است تا با غم و اندوه ناشی از این فقدان کنار بیاید. شیا لبوف و بنی سفدی از دیگر بازیگران این فیلم هستند و نامِ مارتین اسکورسیزی هم به عنوان مدیر اجرایی تولید در لیست عوامل فیلم به چشم می‌خورد.
هلال بایداروف کارگردان ۳۳ ساله آذربایجانی با دومین فیلم بلند داستانی‌اش با نام «در حین مردن» در این دوره از فستیوال حضور دارد. داستان مرد جوانی که در جستجوی خانواده‌‌ی واقعی‌اش، چرخه‌ی زندگی و مرگ را در یک روز از سر می‌گذراند. کارلوس ریگاداس یکی از تهیه‌کنندگان این فیلم اعتقاد دارد که فیلم‌های بایداروف با آن نگاه اصیل و عمیقش، فیلم‌هایی استعاری و درونی هستند که ریشه در سنتی سینمایی دارند که در این سال‌ها کمتر مورد حمایت قرار گرفته و خطر نابودی‌اش احساس می‌شود. کریستین مونجیو هم به عنوان یکی از حامیانِ این فیلم می‌گوید: دیدن این فیلم همچون مدیتیشن در دنیایی است که اجزای آن از منطق و روایت و کلمات نمی‌آیند بلکه ریشه در شهود و احساس دارند.
موضوع قلمروی مبهم میان مرگ و زندگی در فیلم «خواهران ماکالوزو» جدیدترین ساخته‌ی اما دانته، کارگردان و نمایشنامه‌نویس ایتالیایی هم حضور دارد. این دومین فیلمِ دانته است که در بخش رقابتی فستیوال ونیز به نمایش گذاشته می‌شود. او پیش‌تر با فیلم «خیابانی در پالرمو» در سال ۲۰۱۳ در بخش مسابقه فستیوال حضور داشت. داستان فیلم برگرفته از نمایشنامه‌ای نوشته‌ی خودِ دانته و در مورد هفت خواهر مُرده است که در یک دنیای مرموز دوباره به هم می‌پیوندند.
سوزانا نیکه‌رلی دیگر کارگردان ایتالیایی است که با فیلم «خانم مارکس» و داستان عاشقانه‌ی تراژیکش بر اساس داستان زندگی النور مارکس، کوچکترین دخترِ کارل مارکس، یکی از چهره‌های مؤثر و فعال در تاریخ سوسیالیسم و جنبش‌های فمینیستی و کارگری در قرن ۱۹ در این دوره از جشنواره حضور دارد. کلادیو نوچه با فیلم «پدر ما» و با الهام از داستان واقعیِ زندگی خودش در کودکی به این دوره از فستیوال آمده است. ماجرای فیلم در ایتالیای پرآشوب دهه ۷۰ می‌گذرد؛ جایی که انواع و اقسام گروه‌های مسلح و رادیکال دست راستی و دست چپی به ترور و کشتار جناح مقابل خود مشغول‌اند. ماجرای فیلم هم با الهام از یکی از این ترورها در سال ۱۹۷۶ آغاز می‌شود؛ زمانی که پدر نوچه در قامت یک مقام ارشد پلیس هدف ترور یک گروه دست چپی قرار می‌گیرد. جانفرانکو رزی هم که پیش‌تر در سال ۲۰۱۳ با مستند «Sacro GRA» (GRA مقدس) برنده شیر طلایی شده بود، این بار با مستند «شب» به ونیز آمده؛ مستندی که در طول سه سال در کردستان، عراق، سوریه و لبنان تصویربرداری شده و به زندگی افراد مختلف در مناطق جنگ‌زده و تلاش آنها برای بازگشت به زندگی روزمره می‌پردازد.
«و فردا تمام جهان» نام نخستین فیلم یولیا فون هاینتس، کارگردان آلمانی است که تصویر آشفته‌ی دیگری از عصر حاضر را برجسته می‌کند؛ با داستان لوییزای ۲۰ ساله دانشجوی رشته حقوق که در مبارزه علیه نیروهای پوپولیست و راست‌گرا در آلمان به دوستان همفکر خود در جنبش ضد فاشیسم می‌پیوندد. «لیلا در حیفا» جدیدترین ساخته‌ی آموس گیتای؛ یکی از پرسابقه‌ترین کارگردانانی که در دوره‌های مختلف جشنواره در بخش رقابتی ونیز حضور داشته، به داستان در‌هم‌تنیده‌ی پنج زن در طول یک شب در کلوپی شبانه در منطقه‌ی ساحلی حیفا می‌پردازد، جایی که یکی از آخرین فضاهای باقیمانده در آن منطقه است که اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها می‌توانند در کنار هم جمع شوند و با یکدیگر ارتباط داشته باشند.
میشل فرانکوی مکزیکی با ششمین فیلمش با نام «نظم نوین» به ونیز آمده؛ با داستانی که به نزاع طبقاتی و خشونت‌بار در دل یک مراسم عروسی مجلل می‌پردازد. باربرا، مدیر جشنواره در توصیفش از «نظم نوین»، آن را فیلمی تلخ و گزنده خوانده و مرتبط با آینده‌ی نزدیک و سرنوشت قریب‌الوقوع کشورهایی دانسته که همچنان تحت سلطه‌ی حکومت‌های توتالیتر قرار دارند.
اما آندری کونچالوفسکیِ ۸۳ ساله که کار در سینما را به عنوان دوست آندری تارکوفسکی و با فیلم «کودکی ایوان» به عنوان همکارِ فیلمنامه‌نویس در سال ۱۹۶۲ آغاز کرد، این بار با یک درام تاریخی دیگر و برای هفتمین بار به ونیز و بخش رقابتی آن بازگشته است. کونچالوفسکی که تا به حال دو بار شیر نقره‌ای ونیز نصیبش شده، در تازه‌ترین فیلمِ خود با نام «رفقای عزیز» به سال ۱۹۶۲ و ماجرای سرکوب و قتل‌عام کارگرانِ ناراضی و معترض شهر نووچرکاسک توسط حکومت شوروی برمی‌گردد و داستانِ یکی از زنان طرفدارِ رژیم کمونیستی شوروی را بازگو می‌کند که شاهد این قتل‌عام است؛ اتفاقی که باعث می‌شود دیدگاه و عقایدش نسبت به دنیا تغییر کند.
کیوشی کوروساوا هم بعد از هشت سال با اولین فیلم تاریخی‌اش «همسر یک جاسوس» به ونیز آمده است. داستانی که در آغاز جنگ جهانی در ژاپن در سال ۱۹۴۰ اتفاق می‌افتد و به زندگی یک زوج معمولی می‌پردازد که سعی می‌کنند با وفاداری به یکدیگر و غلبه بر بی‌اعتمادی از میان ماجرایی که درگیرش شده‌اند، عشق و زندگی مشترکشان را نجات دهند. همچنین موضوع کشمکش‌های درونی یک رابطه در آخرین فیلم نیکول گارسیا، بازیگر و کارگردانِ فرانسوی نیز مشاهده می‌شود. فیلمی با نام «عشاق» که روایتگر داستان زنی است که در حین سفر با همسرش با دوست‌پسر سابقِ خود رابطه عاشقانه‌ی پرشوری دارد.
مجید مجیدی هم با فیلم «خورشید» برای اولین بار است که در بخش رقابتی ونیز حضور دارد. خورشید که در آخرین دوره جشنواره فیلم فجر حضور موفقی داشت و توانست سیمرغ بهترین فیلم را به دست آورد، حالا با تدوین مجدد و حذف تقریباً ۲۰ دقیقه برای کسب شیر طلایی ونیز مهیا شده است. «خورشید» در جهانِ آشنای مجیدی می‌گذرد و روایتگر داستانی است از چند کودکِ کار که در پی اتفاقاتی مأموریت پیدا کردن یک زیرخاکیِ قیمتی به آنها محول می‌شود.
از دیگر فیلم‌های بخش مسابقه می‌توان به فیلم لهستانیِ «دیگر هرگز برف نمی‌بارد» ساخته‌ی ماوگوژاتا شوموفسکا و میهاو انگلرت، فیلم هندی «مرید» ساخته‌ی چیتانیا تامهانه‌ی ۳۳ ساله و «کجا می‌روی، آیدا؟» ساخته‌ی یاسمیلا ژبانیچِ بوسنیایی اشاره کرد.
اما در بخش افق‌های جشنواره‌ی امسال نیز ۱۷ فیلم حضور دارند که از این میان می‌توان به آخرین فیلم لاو دیاز با نام «Genus Pan»، «جریان اصلی» دومین فیلم جیا کاپولا، نوه‌ی فرانسیس فورد کاپولا و «جنایت بی‌دقتِ» شهرام مکری و «دشت خاموشِ» احمد بهرامی اشاره کرد. شهرام مکری که در سال ۲۰۱۳ با «ماهی و گربه» جایزه ویژه محتوای خلاقانه را در همین بخشِ افق‌ها به دست آورده بود، حالا با چهارمین فیلمِ خود در جشنواره حضور دارد. در توضیح مختصر داستان فیلم که به جشنواره ارائه شده این طور آمده که «چهل سال پیش در بحبوحه‌ی انقلاب، برخی از معترضان به نشانه‌ی مخالفت با فرهنگ غربی، سالن‌های سینما را آتش می‌زدند که در یک مورد از این آتش‌سوزی‌ها چهارصد نفر در یک سالن سینما زنده زنده در آتش می‌سوزند. حالا چهل سال گذشته است و در ایرانِ معاصر مجدداً چهار نفر تصمیم می‌گیرند که یک سالن سینما را به آتش بکشند. هدف آنها سالن سینمایی است که فیلمی درباره یک موشک عمل نکرده نشان می‌دهد. آیا گذشته و حال با هم روبه‌رو می‌شوند؟»
همچنین در فیلم‌های خارج از بخش مسابقه نام کارگردانان بنامی همچون پدرو آلمودوار با فیلم کوتاه «صدای انسانی»، فردریک وایزمن با مستند چهار ساعت و نیمه‌ی «شهرداری»، آلیچه رورواکر با فیلم کوتاه «Omelia contadina»، لوکا گوادانینو با مستند «سالواتوره، کفاش رؤیاها» و فیلم کوتاه «Fiori, Fiori, Fiori»، ایبل فرارا با مستند «Sportin’ Life»، راجر میچل با فیلم «دوک» و ان هوی با فیلم «عشق در پسِ عشق» به چشم می‌خورد. «هاپر/ولز» ساخته‌ی اورسون ولز هم یکی از عنوان‌های برانگیزنده‌ی این بخش است که از راش‌های باقیمانده از مکالمه میان اورسون ولز و دنیس هاپر در سال ۱۹۷۰ در لس‌آنجلس ساخته شده و توسط همان تیمی که «سوی دیگر باد» را در سال ۲۰۱۸ بازسازی و ترمیم کردند، جمع‌آوری و بازیابی شده است.
هفتاد و هفتمین جشنواره فیلم ونیز در روز دوازدهم سپتامبر (۲۲ شهریور) با اهدای جوایز برندگان به کار خود خاتمه می‌دهد.
تیزر فیلم «جنایت بی‌دقت» ساخته‌ی شهرام مکری:
